MAARSCHALKERWEERD & ZOON

Leiderdorp - RK Goede Herder Klooster

Den Helder - Evangelisch-Lutherse Kerk

Den Helder - Nederlands Gereformeerde kerk

afbeelding 1: situatie 2006

Gezocht

· Foto's van het orgel in Leiderdorp

Geschiedenis

In 1860 wordt in Leiderdorp het een huis gesticht van de Zusters van de Goede Herder, de Nederlandse tak van een in 1835 opgerichte Franse congregatie. Huize of Liefdesgesticht de Goede Herder biedt onderdak aan meisjes die thuis onvoldoede geestelijke en lichamelijke zorg krijgen. In 1905 wordt er een fraaie nieuwe neogotische kapel gebouwd, ontworpen door de Leidse architect Leonardus van der Laan (1864-1942). Opvallend is de afscheiding tussen de linker en rechter helft van de kapel voor de (klooster)zusters en de meisjes. Ter ere van het 50-jarige jubeleum wordt de kapel eind 1909 of begin 1910 voor fl. 3500 verrijkt met een nieuw orgel van de firma Maarschalkerweerd & Zoon. Het kastontwerp toon de signatuur van het atelier van Wilhem Friedrich en is afgeleid van de hoofdkast van het Peter Gerritsz Organ uit 1479 in de Nicolaïkerk te Utrecht, thans in de Koorkerk te Middelburg. Dit ontwerp vinden we terug bij de Maarschalkerweerd-orgels in Kockengen (1894), Houten (1907) en Roosendaal (1910). In laatstgenoemde plaats bouwt Michaël Maarschalkerweerd een zusterorgel van Leiderdorp voor de kapel van het pensionaat St. Marie met een vergelijkbare dispositie, uitgebreid met een Trompet 8 vt op het eerste manuaal. Het binnenwerk is geheel in de crescendokast geplaatst, op de frontpijpen van de Prestant 8 vt na, wat mogelijk ook in Leiderdorp het geval was. Dit instrument bevindt zich thans in gewijzigde staat in de Emmaüskerk te Nieuwegein. In 1967 geeft Willem van Leeuwen het orgel in Leiderdorp een geheel nieuw, mechanisch binnenwerk. Naar verluidt worden alleen de frontpijpen en de orgelkast overgenomen. Ook het meubel van de speeltafel doet aan Maarschalkerweerd denken. Een deel van het oude pijpwerk wordt in 1977 door Bik verwerkt in het Pels-orgel van de RK Meerburgkerk (O.L.V. Onbevlekt Ontvangen) in Zoeterwoude-Rijndijk. Omdat het klooster in 1972 wordt gesloten brengt van Leeuwen het orgel in 1971 over naar de Evangelisch-Lutherse Kerk in Den Helder. Nadat deze in 1990 haar deuren sluit worden kerk en orgel niet meer gebruikt totdat in 1995 de Nederlands Gereformeerde kerk haar intrek neemt.

Dispositie 1909

· Kastontwerp: atelier Mengelberg of Michaël Maarschalkerweerd

· Pedaal C-d': Subbas 16 vt

· Manuaal I C-f''': Bourdon 16 vt, Prestant 8 vt, Flûte harmonique 8 vt, Salicionaal 8 vt, Dolçe 8 vt, Melofoon 4 vt

· Manuaal II C-f''': Holpijp 8 vt, Viola 8 vt, Voix célèste 8 vt, Roerfluit 4 vt

· Koppels: P+I, P+II, I+II, I+II16

· Crescendokast: mogelijk geheel in een crescendokast op de frontpijpen van de Prestant 8 vt na, als in Roosendaal

· Speelhulpen: drie vaste combinaties p-mf-f-o

· Tractuur: pneumatische (vermoedelijk) kegelladen

· Windvoorziening: één schepbalg (1.60 m x 0.54 m), één magazijnbalg (2.20m x 1.20 m, winddruk 112 mm), één régulateurbalg (0.90 m x 0.80 m, winddruk 85 mm), kegelklep

· Bijzonderheden: Subbas 16 vt hout, waarschijnlijk op aparte pneumatische lade; Bourdon 16 vt C-d' transmissie uit Subbas 16 vt; Prestant 8 vt: C-gis in front, C-H van de Dolçe 8 vt uit de Flûte harmonique 8 vt, de Dolçe 8 vt is extern besteld, mogelijk bij Laukhuff, de Gamba 8 vt begint op groot C, Voix célèste 8 vt begint op klein c; de speeltafel aan de rechter zijkant van de kast geplaatst

Dispositie 1967

· Kastontwerp: zie 1910

· Pedaal: C-f': Subbas 16 vt, Quintadeen 8 vt

· Manuaal I C-g''': Prestant 8 vt, Roerfluit 8 vt, Octaaf 4 vt, Gedekte Fluit 4 vt, Mixtuur IV

· Manuaal II C-g''': Holpijp 8 vt, Roerfluit 4 vt, Flageolet 2 vt, Quint 1 1/3 vt

· Koppels: P+I, P+II, I+II

· Crescendokast: -

· Speelhulpen: -

· Tractuur: mechanische sleepladen

· Windvoorziening: één magazijnbalg

· Bijzonderheden: speeltafel aan de rechter zijkant van de kast; het meubel lijkt oorspronkelijk, de klavieren uit 1967

Bronnen

· Bedrijfsarchief firma Maarschalkerweerd & Zoon

· Leidsche Courant, 30 maart 1910, p. 2

· Leidense Courant, 17 september 1960, p. 9

· Hans Fidom en anderen: Het historische orgel in Nederland (deel 14 Encyclopedie) 1902-1910; Amsterdam, Stichting NIvO, 2010; p. 274

· Jos Laus, Maarschalkerweerd & Zoon, Orgelmakers te Utrecht, Alphen aan den Rijn, 2008

· Afb. 1: Anna Algra, op verzoek van Philip van den Berg gemaakt

eerste versie: 15-10-2005, laatste wijziging: 03-12-2020